لە زمانی ئاخاوتن و نووسیندا، ئێمە ووشە و دەربڕینەکانمان لە چوارچێوە و ڕیزبەندییەکی وادا بەکارئەهێنین، تاکو ئەو مانایە ببەخشێت کە ئێمە ئەمانەوێت. بەم ڕێکخستن و ڕیزبەندییە ئەڵێین (ڕێزمان = grammar). ئێمە کاتێک کە بەزمانی دایک ئەدوێین، کات بۆ ڕێکخستنی ووشەکان و دۆزینەوەی شوێنی ڕاست بۆ فرمان (فعل)ـەکان تەرخان ناکەین. دانامێنین بەدەست ئەوەی ئایا دۆخی ڕابردووی تەواو بەکاربێنین یان ڕابردووی دوور، بەڵکو بە شێوەیەکی سروشتی و بەبێ فشارهێنان بۆ بیرکەدنەوەمان، لەشوێنی ڕاستدا بەکاریان ئەهێنین. ئەم دۆخە بۆ زمانێکی بێگانە، کە تازە فێری ئەبین هەروا ئاسان نییە. واتە فێربوونی ڕێزمانی زمانە بێگانەکەمان پێویستە، تاکو بتوانین بە دروستی بدوێین.
بە هەمان شێوە، ئەتوانین باس لە (ڕێزمانی کولتوور)یش بکەین. ڕێزمانێک بۆ بەها، یاسا و ڕێسا کۆمەڵایەتییەکان، سیمبۆڵ و ڕەفتارەکان. ئەو ڕێزمانەش پێویستە، بۆ ئەوەی مرۆڤ بتوانێت بە دروستیی پەیامی بەرامبەرەکەی دەرک بکات. وەک چۆن ئەگەر زمانێکی بێگانە نەزانین، ناتوانین تێیبگەین، هەرئاواش، نەزانینی ڕێزمانی کولتتورێک وامان لێئەکات، پەیامەکە بۆ کولتووری خۆمان وەرگێڕین بۆ ئەوەی دەرکی بکەین، ئەگینا لێیتیناگەین. ئەمە زۆرجار تووشی بە هەڵەتێگەشتنمان ئەکات. ڕێزمانی کولتووری بریتیە لە (چوونیەکییەکی گشتی).واتە ڕێککەوتن و خوویەکی دەستەجەمعی، کە تاکەکانی کۆمەڵگایەکی دیارییکراو لەسەری کۆکن. ئەتوانین بڵێین، ڕەفتارێک لە کولتوورێکی دیاریکراودا بەوجۆرەش نامەنتیقی و ناقۆڵا نییە، ئەگەر بە ڕێزمانی هەمان کولتوور لێکیبدەینەوە.
نموونە: لەیەکێک لە سەنتەرەکانی وەرگرتنی پەنابەران لە ووڵاتێکی سکەندیناڤی، کارمەندەکە لەکوڕێک، پەناخوازێکی عەرەبی ئێراقی ئەپرسێت: منداڵت هەیە؟ ئەویش ئەڵێت: ژنم نەهێناوە. کارمەندەکە بەسەرسوڕمانەوە ئەپرسێت: ئەی منداڵت هەیە؟ پەناخوازەکەش بە دڵنییاییەوە وەڵام ئەداتەوە: ئەڵێم ژنم نەهێناوە. هیچکامیان لەوەیتریان تێناگات.
لە کولتووری پەناخوازەکەدا، پیاوێک ئەگەر ژنی نەهێنابێت، بەبێ ڕونکردنەوەی زیاتر، بەو مانایە دێت، کە منداڵیشی نییە. بەڵام ئەمە بۆ کارمەندەکە، کە خاوەنی کولتوورێکە، پیاوێک ئەکرێت باوک بێت و منداڵی هەبێت بێئەوەی پێویست بکات ژنی هێنابێت، (ژنم نەهێناوە) وەڵامی ئەو پرسیارەی تیانییە، ئایا منداڵی هەیە یان نا. کارمەند و پەناخوازەکە بە ڕێزمانی دوو کولتووری جیاواز ئەدوێن، بۆیە لەیەکتر تێناگەن.
بۆ ئەوەی بتوانین لەناو کولتوورێکی بێگانەدا، بە دروستی بدوێین و دەربڕین و ڕەفتارەکانمان بەهەڵە لێکنەدرێنەوە، پێویستمان بەوە هەیە، سەد لە سەد لە ڕێزمانی ئەو کولتوورە بێگانە شارەزابین. ئەمەش ئەرکێکی فرەئاسان نییە، ئەگەر نەڵێین ئەستەمە. بۆ ئەم کارە، پێویستمان بە ئارەزوویەکی سروشتی و راستەقینە هەیە بۆ تێگەشتن، کە زۆرجارتەنها بەشی تێگەشتن لە “بەشێک” لە کولتوورە بێگانەکە ئەکات. تێگەشتن لەوەی هەر کولتوورێک ڕێزمانێکی تایبەت بەخۆی هەیە، هەنگاوی یەکەمە بۆ تێگەشتن. ئەمە بێجگە لەوەی، باوەڕبوون بەوەی کە هیچ ڕێزمانێک لەویتر ڕاستتر، باڵاتر، یان چاکتر نییە، ئەو ئاسۆیەت بۆ ئەکاتەوە کە لە کولتوورەکانی تر تێبگەیت.
ڕەنگە یەکێک لە هۆکارە هەرە گرنگەکان، کە وائەکات فێربوونی ڕێزمانی کولتوورێکی بێگانە هێندە دژواربێت ئەوەبێت، ڕێزمانی کولتوور وەک ڕیزمانی زمانی ئاخاوتن و نووسین نەنووسرابێتەوە لە دووتوێی کتێبەکاندا. بۆ فیربوونیشی وەڵامی شیکارییکراومان بەهەمان ئاسانیی دەستناکەوێت.
بڵاگی ئاسۆ 